13/8/2002 : "το θέμα του Άκη" στα "Νέα της Λευκάδας" ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ - ΕΓΚΛΟΥΒΗ

το θέμα του Άκη 13/8/2002

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ

3. ΕΓΚΛΟΥΒΗ

Τρίτος σταθμός της περιήγησης μας είναι το πιο ορεινό χωριό της Λευκάδας , η Εγκλουβή. Βρίσκεται σε υψόμετρο 900 περίπου μέτρων, στο κέντρο του νησιού. Χαρακτηριστικό της είναι το ιδανικό κλίμα το καλοκαίρι αλλά και οι βαριοί χειμώνες. Η ευρύτερη περιοχή στην οποία έχουν ιδιοκτησίες οι γκλουβισάνοι εκτείνεται από τα Χορτάτα, στην Εξάνθεια και μέχρι τον κάμπο του Νυδριού. Η περιοχή συμπεριλαμβάνει όλο το οροπέδιο του Αγ. Δονάτου που οριοθετείτε από τις γύρω κορυφογραμμές. Το 1/3 περίπου του κάμπου του Νυδριού είναι ιδιοκτησία εγκλουβισάνων. Αυτός ήταν και ο λόγος που κάποιοι ήθελαν την διοικητική ένταξη της περιοχής στο Δήμο Ελλομένου.

Εντυπωσιάζει το χωριό με το μέγεθος του αλλά και με την εγκατάλειψή του. Η Εγκλουβή ήταν κάποτε κεφαλοχώρι. Οι εκτάσεις μεγάλες. Το οροπέδιο εύφορος σιτοβολώνας ενώ υπήρχαν 3 ελαιοτριβεία, 5 ανεμόμυλοι, 5 νερόμυλοι, πάνω από 200 αλώνια που "δουλεύανε" με τον μαΐστρο που φυσάει κάθε απόγευμα τον Ιούλιο. Υπήρχαν όμως και αλώνια λειτουργικά με το λιοβόρι (ανατολικός άνεμος) για όταν οι συνθήκες δεν ήταν ιδανικές. Στο οροπέδιο υπάρχουν ακόμα 100 πηγάδια, μάλιστα 3-4 έχουν τούρκικες ονομασίες.

Το χωριό το 1950 αριθμούσε 1300 ψυχές. Σήμερα τον χειμώνα μένουν μόνιμα 150 περίπου άτομα από τα οποία μόλις 5 είναι κάτω των 40 ετών. Το καλό κλίμα, οι αγνές τροφές και η εγκατάλειψη από τους νέους έχουν ανεβάσει το μέσο όρο της ηλικίας των μόνιμων κατοίκων γύρω στα 70 έτη. Στο χωριό σήμερα μένει μόνιμα μια μόνο γενιά, αυτή του 1940.

Οι σύγχρονές συνθήκες οικονομίας που έριξαν την τιμή της ορεινής γης, τα μικρά εισοδήματα που δίνει ο πρωτογενής τομέας και η έλλειψη σχολείου οδήγησε τους νέους να μετακινηθούν. Όσοι δεν πήγαν στην Αθήνα, την Πάτρα ή στην υπόλοιπη Ελλάδα κατέβηκαν στη Λευκάδα, στο Νυδρί, την Παλαιοκατούνα. Το μεταναστευτικό ρεύμα άρχισε αρχικά από το χωριό προς την Αργεντινή αλλά κύριοι προορισμοί έγιναν η Αυστραλία και η Γερμανία. Σημαντική αποτελεί η συμβολή του Συνδέσμου των απανταχού Εγκλουβισάνων "ο Προφήτης Ηλίας" ενός από τους παλαιότερους και καλύτερους συλλόγους (1961). Ο σύλλογος πέρα από την διατήρηση της συνοχής των μεταναστών σε εξωτερικό και εσωτερικό, έχει αξιόλογη πολιτιστική δράση, συνεισφέρει οικονομικά για διάφορα έργα στο χωρίο και εκδίδει και την εφημερίδα "Εγκλουβή".

Οι κάτοικοι ζουν με τα εισοδήματα από τα σταφύλια, το λάδι και την φημισμένη φακή Εγκλουβής. Τα προβλήματα που μας έθεσαν είναι : α) το ΤΑΟΛ έχει πληρώσει το 80 % των σταφυλιών για το 2000, είναι απλήρωτη ακόμα η παραγωγή του 2001 ενώ έφτασε ο τρύγος για την παραγωγή του 2002. Η τιμή του λαδιού χαμηλή αλλά επίσης δεν υπάρχει καμία μέριμνα για να ραντίσουν για τον δάκο. Η φακή πήγε καλά φέτος με τα νερά του Μαΐου και το κιλό κάνει 5 ευρώ. "Η καλή φακή είναι η φακή Εγκλουβής", " για πολιτικές σκοπιμότητες η επιδότηση την χαρακτηρίζει φακή ορεινής Λευκάδας" , "το 90% της φακής που πουλιέται από τον γκλουβισάνο παραγωγό είναι 100% αγνή" " προσπαθούν να μας χτυπήσουν την φακή γιατί δεν μπορούμε να την συσκευάσουμε και να κατοχυρώσουμε ονομασία προέλευσης"

σας μεταφέρω αυτούσια τα λεγόμενα παραγωγών.

β) το νεκροταφείο του χωριού έχει άμεση ανάγκη συντήρησης,

γ)δεν συντηρήθηκαν τα 4 τελευταία χρόνια οι αγροτικοί δρόμοι.

δ) μόλις την τελευταία εβδομάδα, παραμονές εκλογών, άρχισαν οι εργασίες για την αποπεράτωση της ασφαλτόστρωσης του δρόμου Βαυκερής - Εγκλουβής.

ε) είναι αναγκαία η διαπλάτυνση και ασφαλτόστρωση του δρόμου 4 χλμ. από το οροπέδιο στα Χορτάτα. Μαζί με τον δρόμο Βαυκερή - Εγκλουβή θα δημιουργηθεί εγκάρσιος άξονας της Λευκάδας μέσω Εγκλουβής.

στ) μία λιμνοδεξαμενή στο οροπέδιο είναι αναγκαία και τέλος ζ) είναι απογοητευμένοι από την ελλιπή έως ανύπαρκτη ενημέρωση της Διεύθυνσης Γεωργίας προς τους αγρότες για επιδοτούμενες καλλιέργειες κλπ.

Συναντήσαμε νέους από το χωριό που διαπρέπουν στην προσωπική τους ζωή αλλά μακριά από τον τόπο τους. Εκτιμούν ότι το μεγάλο πρόβλημα αποτελεί το χάσμα των γενεών που έχει δημιουργηθεί μεταξύ των λίγων και σε μεγάλη ηλικία μονίμων κατοίκων, με τους νεότερους που ζουν κάπου αλλού. Όλοι αγαπάνε με πάθος το χωριό αλλά η σημερινή πραγματικότητα έχει μετατρέψει το άλλοτε κεφαλοχώρι με τους προοδευτικούς κατοίκους, τους ενεργούς διεκδικητές ενός καλύτερου αύριο, τα λαϊκά δικαστήρια και τους σοφούς δημογέροντες σε ένα τόπο που κυριαρχούν πλέον τα μικροσυμφέροντα και η αδυναμία να τεθεί μέσο-μακροπρόθεσμος αναπτυξιακός στόχος για το χωριό. Οι φορείς φαίνεται να αδρανούν και να περιορίζονται σε αποσπασματικά έργα ή σε ημερίδες γενικών συζητήσεων χωρίς όμως να τίθεται κανένας στόχος δράσης.

Εμείς με μια μόνο ματιά βλέπουμε ότι η Εγκλουβή πέρα του πρωτογενούς τομέα διαθέτει : α) τα αμμορυχεία. "Μπερδεμένη ιστορία" μας είπαν. "Ήρθε το δασαρχείο και διεκδίκησε τα χώματα για δάσος. Είμαστε στα δικαστήρια" "Έχει σκαφτεί και πουληθεί όλο το βουνό και ελάχιστα εισοδήματα αναλογικά έχουν φτάσει στο χωρίο" , "τώρα τα έχει ο Δήμος και δεν 'έχουμε ιδέα για το τι γίνεται", β) το πάρκο κεραιών στον ΟΤΕ. "Μηδενικά αντισταθμιστικά οφέλη για το χωριό και αν δεις έχει γίνει δάσος εκεί επάνω από τις κεραίες" γ)οι πρώην αμερικάνικες βάσεις. Θα μπορούσαν να γίνουν προπονητικό κέντρο διεθνών προδιαγραφών λόγο υψομέτρου και κλίματος. δ) ακόμα και η γειτονική ύπαρξη του μοναδικού στρατοπέδου στη Λευκάδα δεν έχει αξιοποιηθεί σε αντίθεση με όλη την υπόλοιπη Ελλάδα. "Κανένας φαντάρος ερχόταν παλιότερα και έπαιρνε τσιγάρα" μας είπαν.

Αφήνω τελευταία τον φυσικό πλούτο της περιοχής, τα παλιά καλντερίμια και μονοπάτια, την πλούσια πανίδα, τα μοναστήρια και τους μύλους, το οροπέδιο με τα αλώνια, τα πηγάδια και κυρίως τους βόλτους. Ο τόπος αυτός είναι ιδανικός για ανάπτυξη περιπατητικού - φυσιολατρικού - οικολογικού τουρισμού. Εδώ και πέντε χρόνια ιδιώτες χαρτογράφησαν, σημάδεψαν ορισμένα μονοπάτια από τα πολλά που διαθέτει η περιοχή και κάθε χρόνο 100 περίπου περιπατητές τουρίστες τα διασχίζουν μένοντας με τις καλύτερες εντυπώσεις. Οι δυνατότητες ανάπτυξης τεράστιες. Οι φορείς αντί να είναι πρωτεργάτες και αρωγοί στην προσπάθεια, την υπονομεύουν έστω και χωρίς να το θέλουν. Παρατηρούμε λοιπόν παραδοσιακά καλτερήμια ανυπολόγιστης πολιτιστικής αξίας αντί να συντηρούνται, να καταστρέφονται για χάρη αμφιβόλου ανάγκης χωματόδρομων, οι βόλτοι καταρρέουν, τα παραδοσιακά σοβατίσματα των πηγαδιών αντί να αναστηλώνονται καταστρέφονται για χάρη της σύγχρονης "αλβανικής " πέτρινης τοιχοποιίας. Γίνονται και υλοποιούνται μελέτες για πέτρινες πλακοστρώσεις που δεν έχουν καμία σχέση με την τοπική παράδοση, το φυσικό περιβάλλον και τις ανάγκες του συνειδητού περιπατητή τουρίστα. Ίσως κονδύλια για τέτοια έργα θα ωφελούσαν περισσότερο την ανάπτυξη της Εγκλουβής αν δεν έφταναν ποτέ.

Αλλάζοντας κλίμα αξίζει να αναφέρουμε την μοναδική περίπτωση στην Ελλάδα, ότι κατά την Ιταλική κατοχή οι κάτοικοι της Εγκλουβής πρόβαλαν αντίσταση στους Ιταλούς και ανάγκασαν τους κατακτητές να συνθηκολογήσουν εγγράφως, για τις συνθήκες κατοχής στο χωρίο, αποδεχόμενοι τους όρους των κατοίκων. Επίσης στις περιοχές Αράκλι και στον καταποτήρα προς τα Χορτάτα, είναι τα μοναδικά σημεία της Ευρώπης που συναντούμε το κατακόκκινο λουλούδι Κούκος.

Στην ευρύτερη περιοχή συναντάμε το μοναστήρι του Αγ. Νικολάου, καθώς και των Ασωμάτων μαζί με των Ταξιαρχών. Στο ύψωμα πάνω από το χωριό ξεχωρίζει το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία σε υψόμετρο 1034 μέτρων, ενώ στο οροπέδιο η εκκλησία του Αγ. Δονάτου που αναστηλώθηκε το 1980 και πιο δίπλα η ερειπωμένη εκκλησία του Σωτήρως. Πανηγύρι έχει το χωριό την ημέρα του Προφήτη Ηλία ενώ στις 6 Αυγούστου ημέρα του Σωτήρως και με την ευκαιρία ότι την επόμενη εορτάζει ο Αγ. Δονάτος γίνεται στο οροπέδιο λειτουργία με λιτανεία της εικόνας του Αγίου και η όλη γιορτή συνδυάζεται με το τέλος της συγκομιδής της φακής. Η γιορτή της "Φακής " όπως την λέμε αποτελεί πόλο έλξης ντόπιων και επισκεπτών ενώ μοιράζεται στον κόσμο φακή εγκλουβής της νέας σοδειάς μαγειρεμένη όπως μοναδικά ξέρουν οι γκλουβισάνες.

Επισκεφτήκαμε επίσης κατά το οδοιπορικό μας την περιοχή Θυρίδα, στο οροπέδιο, όπου σώζεται αρχαίος βωμός και πέτρινα μνημεία, σύμφωνα με αδιασταύρωτα στοιχεία, μυκηναϊκής περιόδου. Ανάλογα μνημεία επισκεφτήκαμε και στη θέση Λιθανόφλι. Η αρχαία Ελλάδα είναι ορατή με γυμνά μάτια πάνω στο οροπέδιο της Εγκλουβής ανάμεσα στη σπαρμένη φακή και στα χέρσα κτήματα. Το οδοιπορικό μας τελείωσε με μια επίσκεψη στη Καθάρια Ράχη όπου κάτω από τα πόδια μας απλώθηκε η μαγευτική θέα της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης από την μια πλευρά ενώ από την άλλη της Πρέβεζας, του Αμβρακικού και των Παξών.

Αξίζει να αφιερώσουμε λίγες γραμμές για τον οικισμό των βόλτων στο οροπέδιο. Οι βόλτοι είναι πέτρινα θολωτά κτίσματα, χωρίς ανοίγματα πέρα της μικρής πόρτας. Υπάρχουν μονόχωροι, δίχωροι και κάποιοι τρίχωροι. Δίπλα στους βόλτους υπάρχουν ανάλογα κτίσματα οι οβοροί. Όλη η Εγκλουβή μετακόμιζε στον οικισμό των βόλτων στο οροπέδιο κατά τον Θεριστή (Ιούνιος) και τον Αλωνάρι (Ιούλιος), για να δουλέψουν στα χωράφια. Στους βόλτους έμεναν οι άνθρωποι προστατευμένοι από την ζέστη του καλοκαιριού, αποθήκευαν τα γεννήματα (καρποί) και φύλαγαν τα εργαλεία. Στους οβορούς μένανε τα ζώα, τα μοσχάρια, οι κότες. Ιδιαίτερα προσεγμένα είναι τα παχνιά για τα ζώα. Σε τόσο μικρό χώρο υπήρχε μια υποδειγματική οργάνωση της οικογενειακής οικονομίας μέσα σε ένα οικιστικό σύνολο για δύο μήνες το χρόνο. Ανάλογα κτίσματα συναντάμε και στην Νότια Ιταλία, την Μεγάλη Ελλάδα. Οι βόλτοι δεν είναι ίδιας ηλικίας. Άλλοι είναι προγενέστεροι και άλλοι μεταγενέστεροι. Επισκεφτήκαμε και τον μοναδικό δίπατο (διώροφος) βόλτο. Ο βόλτος του Τζώρτζη. Ο Τζώρτζης ήταν ο έμπιστος των Εγγλέζων επί Αγγλοκρατίας ο οποίος μάζευε το φόρο της δεκάτης. Ο βόλτος του επιβλητικός δέσποζε σε περίοπτη θέση στο οροπέδιο για να τον διευκολύνει στον έλεγχο της παραγωγής του χωριού. Περιπτώσεις φοροδιαφυγής που εντόπιζε είχε σαν αποτέλεσμα το κάψιμο του αντίστοιχου αλωνιού. Από εκεί προήλθε και το τοπωνύμιο "καμένο αλώνι".

Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τους Δ.Κοντογιώργη, Α. Κοντομίχη, Χρήστο Κοντογιώργη του Γεωργίου, Ηλία Κοντογιώργη του Χρήστου, τον μπάρμπα Πάνο και τη γυναίκα του με το καφενείο στην πλατεία καθώς και όλους όσους συναντήσαμε στο σημερινό οδοιπορικό για την φιλοξενία και την βοήθειά τους.

Τέλος η στήλη σας παροτρύνει να σπεύσετε να αγοράσετε φακή Εγκλουβής που φέτος είναι εξαιρετική. Τα μυστικά για το σωστό μαγείρεμα είναι:

Βάζουμε την φακή σε κρύο νερό και την βράζουμε σε ΣΙΓΑΝΗ φωτιά. Μόλις βράσει προσθέτουμε λίγο κρύο νερό για να κάτσει η φακή στην κατσαρόλα και χύνουμε το πρώτο νερό. Προσθέτουμε ξανά νερό μαζί με το σκόρδο και βράζουμε μέχρι να χυλώσει. Ανακατεύουμε ΜΟΝΟ με ξύλινο κουτάλι. Μόλις η φακή είναι έτοιμη, ΣΤΟ ΤΕΛΟΣ, προσθέτουμε το αλάτι και το λάδι. Ανάλογα με τις προτιμήσεις μας προσθέτουμε ρίγανη ή δάφνη ή κρεμμύδι. Η σωστή γκλουβισάνικη φακή ΔΕΝ ΕΧΕΙ ντομάτα.