16/6/1999 : “ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗς ΚΑΜΠΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗς ΠΕΤΑΛΟΥΔΑΣ ΣΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ”
γράφει ο Άκης Καλύβας
Για τρίτο συνεχή Ιούνιο έχω την χαρά να φιλοξενώ στην Λευκάδα τον καθηγητή εντομολογίας του τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου της L’ Aquila - Ιταλίας κ. Giuseppe Osella ο οποίος μελετά την πανίδα των εντόμων στο νησί. Τόσο η ποικιλία των διαφορετικών ειδών εντόμων στο νησί όσο και η ποιότητα των ειδών αυτών αποτελούν δείκτες υψηλής ποιότητας για το περιβάλλον της Λευκάδας. Φέτος όμως ο καθηγητής είχε δύο δυσάρεστες διαπιστώσεις.
Αρχικά παρατηρήθηκε για πρώτη φορά φέτος σε τόσο έντονο βαθμό η δραστική μείωση του αριθμού των διαφορετικών ειδών των εντόμων (biodiversity) στις κατοικημένες περιοχές και στους ελαιώνες. Αναφέρουμε ότι ο όσο μεγαλύτερος αριθμός των διαφορετικών ειδών εντόμων αποτελεί δείκτη καλής ποιότητας περιβάλλοντος ,σε αντιδιαστολή με τον μεγάλο πληθυσμό οργανισμών λίγων όμως διαφορετικών ειδών που αποτελεί κατάσταση υποβαθμισμένου περιβάλλοντος.
Η μείωση των διαφορετικών ειδών (δεν υπάρχουν σφίγγες π.χ.) οφείλεται στη καταστροφή των ζιζανίων που αποτελούν το περιβάλλον των εντόμων μηχανικά με κόψιμο και κάψιμο είτε με την χρήση φυτοφαρμάκων. Το ευτυχές είναι ότι η βιο- διαφορετικότητα των εντόμων παραμένει σε υψηλά επίπεδα όταν απομακρυνθούμε από τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις.
Το δεύτερο σημείο φέτος αποτελεί ο εξαιρετικά αυξημένος αριθμός από κάμπιες που αυτή την χρονική στιγμή μεταμορφώνονται σε πεταλούδες. Το φαινόμενο αυτό αποτελεί μια υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος που οφείλεται όμως όχι σε ανθρώπινο παράγοντα αλλά στα παιγνίδια της ίδιας της φύσης. Η έξαρση της κάμπιας αποτελεί ένα περιοδικό φαινόμενο με όχι όμως σταθερή περίοδο αφού επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες που δεν έχουν μελετηθεί αρκετά.
Το είδος της κάμπιας που κυριαρχεί είναι το Laumetopea pytiocampa της οικογένειας των Teumetopeidoe και η πεταλούδα που προκύπτει lepidotteo ανήκει στην οικογένεια των Geometridae. H κάμπια αυτή επιλέγει για τροφή ιδιαίτερα όταν είναι μικρή εκλεκτικά τα φύλλα του Quercus coccifera κοινό πουρνάρι αλλά και το δέντρο Quercus pubescus . Αποτέλεσμα είναι τα πουρνάρια στους ορεινούς όγκους της Λευκάδας να έχουν κατασπαραχθεί από τις κάμπιες και να έχουν μείνει μόνο τα κλαδιά χωρίς ίχνος πράσινο φύλλο. Η εκλεκτικότητα της κάμπιας για το πουρνάρι έχει σαν αποτέλεσμα όταν ένα φυτό φαγωθεί τελείως να πηδάει και να βρίσκει άλλο πουρνάρι στην περιοχή για να κατασπαράξει αφήνοντας ανέπαφα γειτονικά φυτά άλλου είδους που παραμένουν καταπράσινα. Χαρακτηριστικά λοιπόν παρατηρούμε πλαγιές ολόκληρες όπου το πράσινο των ανέπαφων φυτών εναλλάσσεται με το καφέ των κλαδιών των φαγωμένων πουρναριών σχηματίζοντας ένα ιδιόμορφο κολλάζ. Τα φαγωμένα πουρνάρια από μακριά μοιάζουν με καμένους θάμνους. Αν αναλογιστούμε ότι το πουρνάρι είναι το κυρίαρχο φυτό στις ακαλλιέργητες πλαγιές της Λευκάδας παρατηρούμε ότι η ελάττωση του πράσινου στο νησί ξεπερνάει τις περισσότερες φορές το 50%. Το καλό είναι ότι το πουρνάρι σαν φυτό είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό και ενδεχόμενα να καταφέρει να αντέξει την ξηρασία του καλοκαιριού χωρίς φύλλα. Είδαμε ότι αρχίζουν να ξεπετάγονται μικρά φυλλαράκια που είναι θετικό όμως τα φυτά για φέτος σίγουρα δεν θα καταφέρουν να αναπτυχθούν έστω και αν επιβιώσουν.
Παρατηρήσαμε επίσης ότι στις περιοχές όπου φαγώθηκαν τελείως όλα τα πουρνάρια οι πεινασμένες κάμπιες επιτέθηκαν στα πλατάνια και τους ευκαλύπτους ακόμα και σε ελιές. Το καλό είναι ότι δεν έγινε μεγάλη ζημιά στα δέντρα αυτά αφού σχεδόν έκλεισε ο κύκλος της κάμπιας που ήταν ιδιαίτερα επιθετική στα πουρνάρια. Επίσης η νεογέννητη κάμπια μπορεί να φάει μόνο πουρνάρι που σημαίνει ότι αν δεν το βρει δεν έχει την δυνατότητα να αναπτυχθεί για να καταστρέψει άλλα φυτά. Παρατηρήσαμε όμως και ένα άλλο είδος κάμπιας που είναι πολυφάγο το Lymanbria dispae .
To να βλέπει κανείς την Λευκάδα 50 % λιγότερο πράσινη από άλλες φορές σας διαβεβαιώνω είναι καταθλιπτικό. Τι μπορούμε όμως να κάνουμε; Τίποτα. Η χρήση εντομοκτόνων για την καταπολέμηση της κάμπιας αντενδείκνυται διότι η ζημιά που θα προκληθεί στην πανίδα των εντόμων θα είναι πιο καταστροφική. Θα μπορούσε πιθανών να εμπλουτιστούν βιολογικά οι πληγείσες περιοχές με είδη που τρέφονται από τις κάμπιες ή τα αυγά τους πράγμα όμως ιδιαίτερα πολυδάπανο και δύσκολο. Η φύση θα φέρει μόνη της την ισορροπία όπως ακριβώς την κατάργησε. Ας εξηγήσουμε τι εννοούμε.
Οι κάμπιες αυτή την στιγμή έχουν μετατραπεί στις τόσες πολλές πεταλούδες που βλέπουμε γύρω μας. Οι θηλυκές πεταλούδες πρέπει να αφήσουν τα αυγά τους σε φύλλα πουρναριών αφού οι νεογέννητες κάμπιες τρώνε μόνο πουρνάρι. Τώρα όμως στις περιοχές που δεν υπάρχει ίχνος φύλλου πουρναριού οι νέες κάμπιες θα αντιμετωπίσουν δύσκολες συνθήκες που θα μειώσει δραστικά τον αριθμό τους για του χρόνου. Επίσης η αύξηση φέτος του αριθμού των κάμπιων συνεπάγεται με μια χρονική καθυστέρηση την αύξηση των ειδών εκείνων που τρέφονται από τις κάμπιες μειώνοντας περαιτέρω τον αριθμό τους. Η πρόβλεψη λοιπόν είναι ότι στις περιοχές που φέτος έχουν καταστραφεί από τις κάμπιες του χρόνου η κατάσταση θα είναι πολύ βελτιωμένη ενώ στις περιοχές εκείνες που φέτος το πρόβλημα δεν ήταν έντονο του χρόνου θα το αντιμετωπίσουν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό. Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι πολλές πεταλούδες που βλέπουμε όλοι στα σπίτια ή κοντά στη θάλασσα είναι στην μεγάλη τους πλειοψηφία αρσενικές (έχουν χοντρές κεραίες σαν βεντάλια). Οι θηλυκές έχουν παραμείνει κοντά στις περιοχές όπου γεννήθηκαν.
Μια πολύ ενδιαφέρουσα πληροφορία που ο καθηγητής Osella μου είπε είναι ότι στην περιοχή της Πρέβεζας και συγκεκριμένα στην περιοχή του νεκροταφείου της Αγ. Τριάδας και του Αγ. Θωμά και ανάμεσα στις ελιές είναι η μόνη περιοχή στην Ελλάδα στην οποία συναντάται ένα είδος εντόμου που πρόσφατα πιστοποιήθηκε το Pseudomeira new species . Το αξιοσημείωτο είναι ότι το είδος αυτό συναντάται επίσης μόνο σε περιοχές της Σικελίας και νότιας Ιταλίας και πουθενά αλλού στη μεσόγειο.
Μέχρι εδώ θα μου πείτε μπράβο πολύ ωραία αλλά γιατί το αναφέρεις. Λοιπόν το έντομο αυτό αποτελεί την ζωντανή απόδειξη της ναυμαχίας του Ακτίου. Στην περιοχή που βρίσκεται στην Πρέβεζα είναι η περιοχή που είχε στρατοπεδεύσει ο Καίσαρας Αύγουστος και ο ναύαρχος του Αγρίππας ενώ απέναντι στο Άκτιο ήταν ο Αντώνιος και η Κλεοπάτρα. Ο Αύγουστος ήρθε στην Πρέβεζα από την Νότια Ιταλία και Σικελία όπου εκεί κατασκεύασε τα πλοία αλλά μάζεψε και τις προμήθειες του για τον πόλεμο. Μετέφερε λοιπόν χωρίς να το ξέρει με τα πλοία του και το συγκεκριμένο έντομο το οποίο βρήκε παρόμοιο περιβάλλον να αναπτυχθεί στην περιοχή αυτή της Πρέβεζας αλλά και τον απαραίτητο χρόνο αφού ο Αύγουστος έφτασε στην Πρέβεζα και στρατοπέδευσε τρεις μήνες πριν την ναυμαχία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου