Το θέμα του Άκη 27/8/02
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ
4. Ευρύτερη περιοχή ΚΟΚΚΙΝΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (ΝΟΤΙΟΙ και ΔΥΤΙΚΟΙ ΣΚΑΡΟΙ)
Το σημερινό οδοιπορικό δεν επικεντρώνεται σε ένα χωριό και την γύρω του περιοχή, αλλά σε μια ευρεία λευκαδίτικη ορεινή περιοχή που αποτελεί ενιαίο σύνολο από αλλεπάλληλα οροπέδια και λόφους, κρυμμένα από τις ανατολικές ακτές με τον ορεινό όγκο των Σκάρων. Η περιοχή αυτή αποτέλεσε ιδιαίτερα στο παρελθόν, μα συνεχίζει ακόμα και σήμερα, το επίκεντρο των δραστηριοτήτων που αναπτύχθηκαν γύρω της τέσσερα παλιά χωριά, τα Κολυβάτα, τον Αλέξανδρο, τη Κιάφα και τα Πλατύστομα. Τα χωριά αυτά δημιούργησαν αργότερα τους παραλιακούς οικισμούς της Νικιάνας και του Περιγιαλίου.
Η περιοχή έδωσε στα χωριά προστασία τους δύσκολους καιρούς της δουλείας από εισβολές από την θάλασσα και την απέναντι Στερεά, προσέφερε στους κατοίκους την απαραίτητη καλλιεργήσιμη γη, ενώ δημιουργεί μια λεκάνη συλλογής ύδατος που εμπλουτίζει πλήθος πηγών κοντά σε κάθε χωριό. Οι πηγές αποτέλεσαν ζωτικής σημασίας αναπτυξιακό - πλουτοπαραγωγικό μέσο (ύδρευση – άρδευση – μεταποιητική βιομηχανία της εποχής με τους πλήθος νερόμυλους). Δυτικά και Ανατολικά δύο φαράγγια , της «Ζάβικας» και το «άγροικο λαγκάδι» οριοθετούν την περιοχή και δρουν αποστραγγιστικά για την περιοχή τροφοδοτώντας με τα νερά τους το τραγουδησμένο από το Βαλαωρίτη, ποταμό Δημοσάρι που ποτίζει τον κάμπο του Νυδριού.
Έστω και οι πολύ περιορισμένες ανασκαφές αποδεικνύουν ζωή εκεί ίσως από την εποχή του Οδυσσέα (Δέλπφρεδ), το Μοναστήρι των Αγίων Πατέρων προϋπήρχε του 325 μ.Χ., ενώ το Μοναστήρι της Ευαγγελίστριας (Κόκκινη Εκκλησιά), και του Αγ. Γεωργίου αποτελούν ζωντανά μνημεία της μεσαιωνικής και νεότερης περιόδου.
Τα μοναστήρια στους πεντέμιση αιώνες ξένης κατάκτησης Τουρκοκρατία – Φραγκοκρατία –Αγγλοκρατία αποκτούν σημαντική οικονομική δύναμη και σημαντική επιρροή στον ορθόδοξο πληθυσμό. Κατέχουν μεγάλες αγροτικές εκτάσεις, μετόχια με ναΐσκους ή χωρίς στους γύρω λόφους, ελαιοτριβεία, νερόμυλους, αλώνια, αποθήκες, στάβλους, ακόμα και εργοτάξια κατασκευής οικοδομικών υλικών. Χάνουν τη γη το 1927-8 όπου μοιράζεται στους αγρότες. Σημαντικές λεπτομέρειες και πληροφορίες έχουν καταγραφεί πολλάκις από τον ιστορικό Μαχαίρα, τον Π. Ροντογιάννη μέχρι σήμερα από τον Σπύρο Π. Σούνδια, τον π. Γεράσιμο Ζαμπέλη σε βιβλία τους, καθώς και σε σχετικές δημοσιεύσεις αλλά και σε πρόσφατο άρθρο στην εφημερίδα μας της καθηγήτριας της Αρχιτεκτονικής του Πολυτεχνείου κα. Μάρω Φίλιππα – Αποστόλου. Σώζονται επίσης αρχεία των Μοναστηριών αλλά και έγγραφα των Ενετών. Δεν θα προχωρήσουμε εκτενέστερα στο παρόν θέμα θα θέσουμε όμως μερικά χαρακτηριστικά ενδιαφέροντα κατά την άποψη μας στοιχεία.
Α) Οι καθολικοί ναοί των μοναστηριών, οι εκκλησίες στα μετόχια αλλά και όλοι οι νερόμυλοι (6 ναοί και 7 νερόμυλοι) είναι καταγεγραμμένοι στο Ενετικό Κτηματολόγιο. Οι σεισμοί, ο χρόνος και η εγκατάλειψη δεν στάθηκαν ικανά να καταστρέψουν τον ιδιαίτερο ενετικό χαρακτήρα των κτισμάτων.
Β) Η Κόκκινη Εκκλησιά κτίστηκε το 1478 ένα χρόνο πρίν τους Τούρκους. Ο Ροντογιάννης αναφέρει ότι ο Αγ. Γεώργιος κτίστηκε το 1611 πράγμα που δεν αληθεύει και εκτιμάται ότι χτίστηκε πριν το 1500 την ίδια περίπου εποχή με την Κόκκινη Εκκλησιά. Είναι προφανή η ομοιότητα των σωζόμενων τυπικών επτανησιακών θυρωμάτων των δυο μοναστηριών καθώς και αυτό της Εκκλησίας της Παναγίας στη Κιάφα.
Γ)Για την Κόκκινη Εκκλησιά υπάρχει θρύλος για κάποια σπηλιά όπως στους Αγ. Πατέρες.
Δ)Οι διαστάσεις του κυρίως μοναστηριού (50 Χ 50 μέτρα) και το εξωτερικό τείχος, της Κόκκινης Εκκλησιάς παραπέμπει άμεσα σε οχυρό (καστρομονάστερο) σε αντίθεση με τα μοναστήρια των Ασωμάτων και του Αγ. Γεωργίου που παρ’ όλο το τείχος που τα περικλείει έχουν μια χαλαρή οχυρωματική διάταξη αλλά είναι και χτισμένα σε περίοπτες θέσεις.
Ε) Στην Κόκκινη Εκκλησιά (και στον Άγιο Γεώργιο) υπήρχε πρόβλεψη υδρομάστευσης από την φυσική λεκάνη του χώρου εκτός του μοναστηριού. Το νερό περνούσε από ειδικά σκαλισμένο αυλάκι (φωτο) μέσα από τα τείχη και τα κελιά και τροφοδοτούσε τη στέρνα στη μέση της αυλής. Τα θολωτά κελιά των μοναχών έχουν την σφραγίδα του Βυζαντίου. Χαρακτηριστικό επίσης είναι ότι στη μία πλευρά των τειχών υπήρχε τριώροφο κτίσμα. Ο τελευταίος όροφος αποτελούσε το αρχονταρίκι, ένα παραδοσιακό και τυπικό σπίτι της εποχής. Τοίχος του ορόφου έπεσε μόλις πρόσφατα μετά την κλοπή των κεραμιδιών της στέγης και με την διαβρωτική επίδραση του νερού, μιας συκιάς και ενός κισσού.
Στ) Υπήρχε δίκτυο οπτικής και ηχητικής επικοινωνίας από το πιο ορεινό μετόχι της Κόκκινης Εκκλησιάς τον Αι-Γιάννη στην Ασφακιά (κοντά στα Πλατύστομα), στο ύψωμα της Ραφτοπούλας που υπήρχε αλώνι, στην Κόκκινη Εκκλησιά, στο μετόχι του Αι-Γιώργη σε προέκταση των Σκάρων, στο Φαγιά ύψωμα στους νότιους Σκάρους με εγκαταστάσεις της Μονής, στο Χωστό πλάτωμα της πλαγιάς όπου υπήρχε πηγάδι, στο μετόχι της Μαρίτσας με μικρό ναΐσκο της Παναγιάς και τέλος στο μετόχι της βρύσης του Πασά όπου λόγο της πηγής προμήθευε το μοναστήρι με κηπευτικά και υπήρχε και ο ναός του Αγ. Νικολάου.
Ζ) Το 1962 κηρύχθηκε η Κόκκινη Εκκλησιά, το Μοναστήρι του Α. Γεωργίου και των Αγίων Πατέρων ιστορικά διατηρητέα μνημεία ενώ το 1993 ακολούθησε και ο περιβάλλον χώρος της Κόκκινης Εκκλησιάς.
Η περιοχή μορφολογικά, οικολογικά, ιστορικά, κοινωνικά, οικονομικά, πολιτιστικά και θρησκευτικά είναι ομοιογενής. Διοικητικά όμως τα τελευταία χρόνια έχει χωριστεί στα δύο με άμεσα επίκεντρα την Νικιάνα και το Νυδρί. Οι δύο περιοχές κατά το πρόσφατο παρελθόν συνεργάστηκαν μόλις μια φορά με κοινή αποκομιδή και διάθεση των απορριμμάτων των δύο περιοχών για ένα ή δύο χρόνια. Τόπος απόρριψης ένα κεντρικό σημείο της περιοχής. Σχετική μελέτη για τη χωροθέτηση ΧΥΤΑ στη Λευκάδα βαθμολόγησε σαν πρώτη και δεύτερη καλύτερη θέση όλου του Νομού δύο γειτονικές περιοχές στο συγκεκριμένο σημείο. Το τελευταίο Νομαρχιακό Συμβούλιο ενέκρινε την μελέτη με πλειοψηφία και προχώρησε τη διαδικασία για προέγκριση χωροθέτησης. Αφορμή για το σημερινό οδοιπορικό στάθηκε η θετική γνωμοδότηση της χωροθέτησης από το Τοπικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο Μνημείων Ηπείρου και η δρομολόγησή του προς το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.
Η έλλειψη ΧΥΤΑ στη Λευκάδα, οι πολλές, μικρές και ανεξέλεγκτες χωματερές αλλά και η χωματερή της πόλης δίπλα στα σπίτια και τα σχολεία αποτελεί μέγιστο πρόβλημα του Νομού και αναζητά άμεση λύση. Από την άλλη μεριά η συγκεκριμένη δρομολόγηση του θέματος έχει προκαλέσει μαζικές αντιδράσεις σε όλα τα χωριά που προαναφέρθηκαν συμπεριλαμβανομένου και του Νυδριού, ενώνοντας για μια ακόμη φορά όλη την περιοχή σε κοινή πορεία. Θέμα αμφισβήτησης της εγκυρότητας της μελέτης έχει τεθεί επισήμως.
Η στήλη σήμερα καταγράφει μια κατάσταση χωρίς να θέλει να την αλλοιώσει με την άποψη του γράφοντα. Έχει όμως υποχρέωση να επισημάνει στο αναγνωστικό κοινό ότι η παρούσα σύσταση του Νομαρχιακού Συμβουλίου με την ψήφο της έχει αναλάβει την ευθύνη της συγκεκριμένης απόφασης. Το αποτέλεσμα ή θα είναι η επίλυση των σκουπιδιών στο Νομό χωρίς την καταστροφή της περιοχής ώστε να δικαιούνται να είναι υπερήφανοι, ή θα έχουν αποτύχει με μια άσκοπη και μακροχρόνια καθυστέρηση της επίλυσης των σκουπιδιών στη Λευκάδα . Άλλωστε ήταν πάντα γνωστή η φύση και η ιστορία της περιοχής και απόλυτα προβλέψιμες οι αντιδράσεις που εκδηλώνονται.
Φωτο 1 η κόκκινη εκκλησιά
Φωτο 2 η υδρομάστευση στην κόκκινη εκκλησιά
Φωτο 3 ο γκρεμισμένος τοίχος από το αρχονταρίκι
Φωτο 4 πρώτο πλάνο κόκκινη εκκλησιά ο τελευταίος λόφος ο χώρος χωροθέτησης του χυτά
Φώτο5 κάτω δεξιά κόκκινη εκκλησιά πάνω αριστερά η ΚΙΑΦΑ πάνω στη μέση χυτα
Φωτο 7 νερόμυλος της περιοχής
Φωτο 8 από τον χυτά με θεα το αϊ Γεώργιο
Φωτο 9 η θεα από τα νότια όρια του χυτά προς το οροπέδιο φαίνεται το σπαρτοχώρι η άτοκος και η Ιθάκη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου